In Diergaarde Blijdorp werd op 15 oktober de studie ‘Kansen kroeskoppelikaan in Nederland en Vlaanderen’ aangeboden aan Fred Wouters, directeur van Vogelbescherming Nederland. De conclusie van deze omvangrijke studie luidt dat Nederland waarschijnlijk weer geschikt is als broedgebied voor de kroeskoppelikaan. Dit is een kroon op het werk van natuurbeschermers en een bevestiging dat decennialange moerasherstelwerkzaamheden hun vruchten hebben afgeworpen.
Iconische watervogel
Deze iconische watervogel, met een spanwijdte van meer dan 3 meter, leefde tot de 15e eeuw in ons land, maar door habitatvernietiging en jacht stierf hij uit, net als veel andere Europese reuzen zoals de eland en bruine beer. Nu moet je naar de uitgestrekte moerasgebieden van Zuidoost-Europa – zoals de Donaudelta – om de kroeskoppelikaan waar te nemen. Op eigen kracht zullen ze hier vermoedelijk niet komen en daarom zijn er plannen om de soort in de nabije toekomst te herintroduceren. Dit plan kent zowel voor- als tegenstanders. Persoonlijk lijkt het mij fantastisch. Stel je eens voor: een groep van deze reusachtige vogels, vissend langs de Oostvaardersdijk, dat zou toch een machtig gezicht zijn?
Een stuk spannender
De Nederlandse moerasnatuur is er de afgelopen decennia een stuk spannender op geworden. Halverwege de jaren ‘90 mocht je in je al handen knijpen als je een keer een ijsvogel zag, nu leven er weer otters, bevers, zee- en visarenden in ons land. Dit is een opvallende ontwikkeling, want over het algemeen is het abominabel gesteld met de kwaliteit van de Nederlandse natuur. Onze hoogvenen, bossen, heidevelden en duingebieden hebben zwaar te leiden onder de torenhoge stikstofuitstoot en door de intensivering van de landbouw hangt de toekomst van onze weidenatuur aan een zijden draadje. Maar met de moerasnatuur gaat het dus de goede kant op en dat is grotendeels te danken aan het feit dat wij er na decennialange verwaarlozing eindelijk de waarde van zijn gaan inzien.
Natuurherstel
Tot in de jaren ’70 loosden bedrijven hun afval in de meren en rivieren, waardoor onze binnenwateren vervuild raakten met zware metalen en chemicaliën. Daarnaast werden hoogvenen en uiterwaarden ontgonnen, moerassen gedempt en rivieren en beken gekanaliseerd. De Nederlandse moerasnatuur was dan ook op sterven na dood. Maar door strengere wet- en regelgeving op het gebied van afvallozing en waterverontreiniging verbeterde de kwaliteit van ons oppervlaktewater. Dit resulteerde in een toename van soorten als ijsvogel, aalscholver en grote zilverreiger. Ook werden er bevers (1988) geherintroduceerd in de Biesbosch en otters (2002) in de Weerribben Wieden, soorten die alleen kunnen gedijen bij voldoende rust en relatief schoon water. Ondertussen zorgde het in de jaren ’70 ontstane moerasgebied van de Oostvaardersplassen voor een opleving van moerasvogels als baardman, blauwborst, lepelaar en grauwe gans, soorten die vandaag de dag weer talrijk voorkomen. Maar de echte gamechangers waren de overstromingen in Limburg en terugkerende wateroverlast in Groningen in de jaren ’90. Deze catastrofes drukten ons met de neus op de feiten: we moesten onze waterberging op orde krijgen, niet alleen om dergelijke rampen tegen te gaan, maar ook om water beter vast te houden tijdens periodes van extreme droogte.
Ruimte voor de rivieren
In het kader van het project ‘Ruimte voor de rivieren’ werden op 34 plekken langs de grote rivieren uiterwaarden en beekdalen hersteld, rivieren verbreed en polders ontpolderd. Ook werden er op veel plekken – bijvoorbeeld rondom de stad Groningen – omvangrijke waterbergingsprojecten geïnitieerd. Hierdoor nam het oppervlak aan moerasnatuur en daarmee het leefgebied van moerasvogels spectaculair toe. In 2006 keerde de zeearend terug als broedvogel, inmiddels telt ons land bijna twintig paartjes. Ook vestigde de visarend zich in 2017 als broedvogel in – hoe kan het ook anders – de Biesbosch (dit jaar nestelden daar zelfs 5 paartjes)! Als er straks ook weer kroeskoppelikanen rondvliegen in Nederland is wat mij betreft de cirkel rond.