Verstopt goudgeel

Een bericht van Nico de Haan

Ook als je niets van vogels weet, dan weet je toch dat de wielewaal zijn aanwezigheid verraad door regelmatig ‘dudeljoho’ te roepen, want dat hebben we bijna allemaal wel geleerd. Elke keer als ik het hoor begin ik een zoektocht en meestal lukt het me dan toch niet de kleurrijke wielewaal in de kijker te krijgen. Ik blijf me verbazen over het feit dat zo'n kleurrijke, opvallende vogel bijna geheel door het bladerdak wordt opgeslokt en dat al dat schitterende geel en zwart, hoog tussen de bladeren zulke goede schutkleuren blijken te zijn.

Tijdens de vlucht vallen de felle kleuren wel op en dan hebben we de beste kans om de wielewaalman te zien. Maar wielewalen zijn echte boomvogels die sterke poten hebben en heel handig van tak naar tak hippen en zo min mogelijk vliegen! Het vrouwtje ontdekken is een nog grotere sport en bijna onmogelijk. De olijfgroene kleur maakt haar net zo onzichtbaar als een wandelend blad. Toch hebt u de komende weken een redelijke kans de wielewaal die u hoort ook te zien omdat de wielewalen in de paartijd nogal luidruchtig zijn en veel rondvliegen en fladderen, dus hoeft u alle hoop op een 'live'-ontmoeting nog niet te laten varen.

Niet bang

Wielewalen vertonen soms heel bijzonder gedrag. Bij een regenbui gaan ze wel eens - net als paradijsvogels - met gespreide vleugels en staart ondersteboven hangen om zo een douche te nemen. Agressief en moedig, dat zijn de wielewalen zeker, want hoewel ze zelf ongeveer het formaat hebben van een grote lijster, aarzelen ze geen moment als ze kraaien, eksters of zelfs sperwers uit hun domein willen verjagen. Het wielewaalnest is een opmerkelijk staaltje van bouwkunst. Onder aan een takvork hangt een kunstig gevlochten mandje, vaak hoog in de boom, op zo'n tien meter hoogte. Door de late aankomst hier, veel gebalts en gevlieg en een aantal dagen vlechten tot er een mooie gladde nestkom is ontstaan, kan er pas met het leggen van eieren worden begonnen in de loop van juni. Er zijn dan ook heel wat wielewaalkinderen die op of pas na de langste dag uit het ei kruipen. Anderhalve maand later zijn de jongen zelfstandig. In tegenstelling tot veel andere vogelsoorten blijft het wielewaalgezin ook tijdens de trek nog een poos bij elkaar. Bessen vervangen in het najaar de rupsen als belangrijkste voedselbron en in september is hier al bijna geen wielewaal meer te vinden. Ze weten zich gelukkig redelijk goed te handhaven.

Waar en wanneer?

Vochtige loofbossen, populieren en hoogstamboomgaarden zijn de plekken waar we ze kunnen tegenkomen, als de bodem maar vochtig genoeg is. In dit type bos schijnen vooral allerlei rupsen goed te gedijen, het favoriete voedsel van de wielewaal. Ook allerlei insecten pikken ze van de bladeren en soms duiken ze deze op vliegenvangermanier achterna. Midden- en Oost-Nederland zijn het dichtst bevolkt. De Biesbosch herbergt ook een aantal wielewalen. Echt kansrijk zijn het vechtdal Dalfsen/Ommen, het Huurnerveld en de Wieden in Overijssel, de beekdalen in Limburg en Brabant, maar ook de populierenbossen langs de grote rivieren en in de Flevopolder zijn de moeite waard. Nu u weet waar en wanneer u ze kunt gaan zoeken, geldt hopelijk straks ook voor u: 'Kom mee naar buiten allemaal, dan horen wij de wielewaal!'