De koolmees wordt op steeds meer plekken ingezet als natuurlijke bestrijder van de eikenprocessierups, zowel gemeentes als particulieren hangen graag een aantal nestkasten op om de overlast van deze rups terug te dringen. De koolmees is namelijk een groot liefhebber van deze rups en eet hem tijdens verschillende fasen van zijn levenscyclus. Ondervindt u zelf overlast van deze rups in uw omgeving? Dan helpt het om een aantal nestkasten voor koolmezen op te hangen in de tuin of buurt. Maar ook andere dieren en vogelsoorten kunnen helpen om de overlast van de eikenprocessierups terug te dringen.

Opkomst van de eikenprocessierups

De eikenprocessierups zorgt elk jaar voor meer overlast in België, voornamelijk in Antwerpen en Limburg. De toenemende overlast komt doordat de winters minder streng zijn waardoor meer eitjes overleven en rupsen eerder actief zijn. Ook is er in België voldoende voedsel voor de eikenprocessierups, zo bestaat een groot deel van de bomen in België uit eiken. Daarnaast wordt er te vaak en te kort gemaaid rondom eikenbomen, waardoor natuurlijke vijanden zoals insecten en kevers zich niet genoeg schuilplekken hebben rondom deze bomen.

Natuurlijke bestrijding

Door de overlast in de laatste paar jaar is de aandacht voor de natuurlijke bestrijding van de eikenprocessierups steeds meer gegroeid. Chemische middelen beïnvloeden namelijk het ecosysteem in de eik en kunnen naast de eikenprocessierups, ook veel belangrijke insecten bestrijden. Er werd de afgelopen paar jaar daarom veel gezocht naar natuurlijke alternatieven, en daar kwam de koolmees in beeld! De koolmees is namelijk de meest voorkomende vogelsoort in België en eet de eikenprocessierups zowel met als zonder brandharen. Hierdoor is de koolmees een belangrijke bondgenoot van de mens in de strijd tegen de processierups geworden.

De koolmees als hulpmiddel

Een aantal jaar geleden werd al bekend dat koolmezen zich graag tegoed doen aan de jonge eikenprocessierupsen. Er bestaat nog steeds een misverstanden dat de koolmees alleen maar jonge processierupsen eet, welke nog geen brandharen ontwikkeld hebben. In de periode dat de rups nog geen brandharen heeft, is deze een makkelijke en eiwitrijke prooi voor de koolmees. Maar ook daarna kan de koolmees prima de processierups eten.  Koolmezen hebben namelijk een handige truc ontwikkeld om de rups voor consumptie van zijn brandharen te ontdoen. Dit doet de koolmees namelijk op een slimme manier; De koolmees pakt de rups bij de kop en zwaait hem verschillende keren heen en weer. Daarna pakt hij de rups bij zijn achterlijf en slaat deze diverse keren tegen een tak. De rups ondervindt hierdoor stress en schiet zijn brandharen af. Hierna kan de koolmees de rups zonder problemen opeten. Op onderstaande video van Silvia Hellingman van Nature Today is te zien hoe deze mees dit doet.

Maar in welke mate kan de koolmees de toenemende groei van de eikenprocessierups aan? Vooral in de periode dat de koolmezen hun jongen verzorgen, kan dit aantal redelijk oplopen. Een koolmezenjong kan gemiddeld namelijk zo een 400 rupsen per week eten. Dat tikt natuurlijk aan, maar uiteindelijk zijn er meer maatregelen nodig, want de mezen kunnen het niet alleen aan. Daarom wordt er tegenwoordig ook al gekeken naar andere dieren en vogelsoorten om de eikenprocessierups te bestrijden. De koekoek staat er om bekend de eikenprocessierups graag te eten, nog wel liever dan de koolmees. Maar met slechts een schijn van de broedparen, ten opzichte van de broedparen van koolmezen, krijgt deze vogel minder aandacht. Daarnaast legt de koekoek haar eieren in de nesten van andere vogels, waardoor er niet speciaal nestkasten voor opgehangen kunnen worden. Daarnaast is ook bekend van spreeuwen, boomklevers, spechten, wielewaal, kauwen en vinken bekend dat zij de eikenprocessierups eten in met brandharen, terwijl de pimpelmees, winterkoning, roodborst en boomkruiper de processierups ook eten, maar alleen wanneer deze nog geen brandharen heeft ontwikkeld. Maar ook steeds meer andere dieren worden steeds meer ingezet in het terugdringen van de populatie eikenprocessierupsen.

Zelf de koolmees inzetten tegen de eikenprocessierups?

Er wordt al vanuit verschillende hoeken ingezet om de eikenprocessierups terug te dringen. Bent u zelf op zoek naar een oplossing voor uw omgeving? Dan is het ophangen van nestkasten voor koolmezen altijd een goed idee. De koolmees komt namelijk overal in België voor en helpt met het verminderen van de overlast van de eikenprocessierups. Zorg ervoor dat er voor de koolmees ook genoeg drinkgelegenheid is, zoals een vijver of waterschaal, om de koolmees aan te trekken naar uw tuin. Heeft u veel overlast in uw omgeving? Overweeg dan zeker eens om meerdere alternatieven tegelijk in te zetten, want de koolmees kan de grote hoeveelheden eikenprocessierups niet in zijn eentje aan.