Vogels en vrijheid door Arjan Dwarshuis

Nederlands bekendste vogelaar Arjan Dwarshuis is zijn hele leven al geobsedeerd door vogels. Hij is werkzaam als professioneel vogelgids, geeft lezingen en workshops over vogels kijken en is wereldrecordhouder vogel-spotten. Daarnaast schitterde hij in de documentaire Arjan’s Big Year en schuift hij regelmatig aan bij diverse radio- en televisieprogramma’s. Voor Vivara schrijft Arjan maandelijks een blog.

Vlak nadat de Russen Oekraïne waren binnengevallen, liep ik met mijn verrekijker over het strand bij IJmuiden aan Zee. Het was een volmaakte ochtend, met een strakblauwe hemel, een spiegelgladde zee en grote aantallen vogels die zich ook nog eens perfect lieten bekijken. En dat eind februari, na ruim twee weken onafgebroken hondenweer.

De dagen voorafgaand aan deze ochtend had ik slecht geslapen: al dat menselijk leed op nog geen 2000 kilometer van onze oostgrens greep me bij de keel. Dystopische gedachtes spookten door mijn hoofd en ik kon niet stoppen met piekeren. Maar daar, op dat zonovergoten strand, verdween die constante stroom van vreselijke nieuwsberichten even naar de achtergrond. De zilte Noordzeelucht en het gekrijs van de meeuwen zuiverden mijn gedachten. Even was ik met niets anders bezig dan kijken en genieten. Een met de natuur. Groepjes drieteenstrandlopers dribbelden langs de vloedlijn, een kuifaalscholver dook naar visjes in het kalme water en tussen de duizenden meeuwen ontdekte ik zowaar een kleine burgemeester, een prachtige, hagelwitte meeuwensoort die op Groenland broedt en slechts incidenteel langs de Nederlandse kust wordt waargenomen.

De wereldreizigers van onze planeet

Terwijl ik daar stond te turen had ik een openbaring. Ineens begreep ik waarom vogels kijken altijd zo’n kalmerend effect op mij heeft en waarom ik zo’n gevoel van vrijheid ervaar wanneer ik met mijn kijker om mijn nek door de natuur loop. Vogels worden niet gelimiteerd door landsgrenzen. Ze volgen dezelfde migratieroutes die ze al honderdduizenden jaren volgen en laten zich in principe door niets tegenhouden. Hun instinct vertelt ze om te vertrekken en hun genetisch kompas leidt hen de weg. Het zijn de wereldreizigers van onze planeet; de hele wereld is hun thuis. Daarmee symboliseren ze de vrijheid die de Oekraïners zo plotseling is afgenomen. Ook geven vogels met hun zang kleur en warmte aan de wereld om ons heen. Soms lijkt het wel of ze daarmee onze pijn proberen te verlichten. Toen ik op het journaal hartverscheurende beelden voorbij zag komen van een gebombardeerd ziekenhuis in Marioepol, zong daar op de achtergrond luidkeels een roodborstje. Alsof hij met zijn getwinkel probeerde te zeggen dat alles goed komt en de mensen daar de hoop niet mochten verliezen.

Een weerzien waar ik naar heb uitgekeken

Nu is het april en is het voorjaar losgebarsten, de bomen zijn weer groen gekleurd, hommels en vlinders zoemen boven de plantenbakken op mijn balkon en onze trekvogels keren één voor één terug uit hun overwinteringsgebieden in Afrika. Misschien dat ik daarom de laatste dagen zo lekker in mijn vel zit: mijn vrienden zijn terug! Fitissen, blauwborsten, koekoeken, rietzangers en snorren; iedere waarneming voelt als een weerzien waar ik maandenlang naar heb uitgekeken. Als ik ze hoor zingen haal ik opgelucht adem, want dan besef ik dat ze die lange gevaarlijke reis weer heelhuids hebben volbracht. En nu zijn ze hier om onze zorgen weg te zingen, zoals ze dat al honderdduizenden jaren doen.