Liefde voor april door Arjan Dwarshuis

Nederlands bekendste vogelaar Arjan Dwarshuis is zijn hele leven al geobsedeerd door vogels. Hij is werkzaam als professioneel vogelgids, geeft lezingen en workshops over vogels kijken en is wereldrecordhouder vogel-spotten. Daarnaast schitterde hij in de documentaire Arjan’s Big Year en schuift hij regelmatig aan bij diverse radio- en televisieprogramma’s. Voor Vivara schrijft Arjan maandelijks een blog.

April is misschien wel de heerlijkste maand die er is. Bijna ieder vrij moment grijp ik naar mijn verrekijker en trek ik eropuit. Deze periode vormt het zwaartepunt van de voorjaarstrek en dagelijks is er wel iets nieuws te zien. Meer dan een derde van onze broedvogelsoorten trekt namelijk naar Afrika en het gros daarvan keert deze maand terug.

Weerzien van een goede vriend

Zo hoorde ik vorige week mijn eerste fitis van het jaar in het Schinkelbos, mijn favoriete vogelkijkgebied onder de rook van Amsterdam. Toen ik die aarzelende, inleidende hoge noten van zijn prachtige, ietwat melancholische zang eindelijk weer hoorde, werd ik overspoeld door een geluksgevoel. En zo gaat het met bijna iedere zomergast die ik na een lange grauwe winter voor het eerst weer in de kijker krijg. Zo’n waarneming is vergelijkbaar met een weerzien met een goede vriend, die na een lang verblijf in het buitenland weer veilig thuis is gekomen. Dat veilig thuiskomen is voor die fitis echter helemaal niet zo vanzelfsprekend, want met zijn 10 gram moet hij zeeën, woestijnen, gebergten, stormen, roofdieren en jagers met jachtgeweren en lijmstokken trotseren. En dat twee keer per jaar, in het voor- én najaar. Een flink percentage van die fitissen, en dan met name de jonge, onervaren vogels, overleeft deze duizenden kilometerslange reis dan ook niet. Dus als ik er dan één uitbundig zie zingen, vers terug uit Afrika, veilig boven in een Nederlandse meidoorn, ben ik altijd een beetje opgelucht.

Intriges en schandalen

Terwijl die trekvogels één voor één binnendruppelen, zijn onze standvogels (vogels die jaarrond in Nederland blijven) juist al druk in de weer met nestelen en jongen grootbrengen. En ook op dit vlak kan ik als vogelaar mijn hart ophalen. Aalscholvers, blauwe reigers en bosuilen bijvoorbeeld, zitten vaak al eind februari op de eieren en dat betekent dat hun kuikens nu op het punt van uitvliegen staan. Die bosuilen kan je zelfs live volgen, via de webcams van Beleef de Lente. Dit jaar kan je ook meekijken met nestelende zeearenden, slechtvalken, oehoe’s (de grootste uil van Europa) en zelfs een paartje visarenden in de Biesbosch, een absolute aanrader. Alle intriges en schandalen van een gemiddelde Netflix-serie, komen ook hier voorbij, en dan wordt al snel duidelijk dat de taboes van de menselijke samenleving schering en inslag zijn in de vogelwereld: overspel, nestroof, broedermoord, groepsverkrachting, en zelfs kannibalisme en necrofilie, je kunt het zo gek niet bedenken of de vogels maken zich er schuldig aan.

Vogeltango

Helemaal aan het andere eind van het spectrum, ver verwijderd van al deze excessen en seksuele losbandigheid, staat de fuut. Ieder voorjaar weer geven deze watervogels ons een gratis lesje hofmakerij. Om hun monogame paarband te bezegelen voert een futenpaar een dagenlange paringsdans van betoverende schoonheid op. Man en vrouw liggen recht tegenover elkaar op het water en spiegelen elkaars bewegingen: hij schudt zijn kop, zij volgt, hij dipt zijn snavel in het water, zij doet dat ook, hij komt met zijn borst boven het water uit en zij volgt in zijn kielzog. Een soort vogeltango dus. Daarbij overhandigt hij haar cadeautjes, zoals nestmateriaal en visjes. Uiteindelijk broeden ze om beurten de eieren uit op een drijvend nest van waterplanten en als de kuikens uitkomen, dragen ze die nog wekenlang op hun rug, waar ze veilig zijn voor roofdieren als snoeken en ratten.

Als je het een en ander wilt leren over het fascinerende gedrag van vogels én over de oorsprong van menselijk gedrag, want uiteindelijk zijn wij ook gewoon onderdeel van het dierenrijk, hoef je dus alleen maar je kijker om je nek te hangen en naar buiten te gaan. Er is geen betere leerschool dan de natuur!